HAGEZUSSA hoe wij aan die naam kwamen….

👉 Met de naam Hagezussa grijpen wij eigenlijk terug op de oerwortels van het woord heks. Het roept beelden op van wijze vrouwen die zich bewegen tussen dorp en natuur, tussen alledaags en magisch – precies wat bij een heksenmarkt past.

Meerdere termen die verband houden met ‘hagazussa’ (het Oudhoogduitse woord voor heks) zijn onder andere het Middelnederlandse hagetisse, het Oudengelse haegtesse, en het moderne Duitse Hexe. Deze termen delen een gemeenschappelijke Oudgermaanse oorsprong, wat aantoont dat ‘heks’ een oud woord is dat in verschillende Germaanse talen voorkwam. 

Hier zijn enkele van de gerelateerde termen:

• Hagetisse: Dit is een Middelnederlandse vorm die direct gerelateerd is aan het Oudhoogduitse ‘hagazussa’. 
• Haegtesse: De Oudengelse equivalent van ‘hagazussa’. 
• Hexe: Het moderne Duitse woord voor heks, wat een afgeleide is van de oudere ‘hagazussa’. 
• Haegtisse/hazus/hazissa: Andere Middelnederlandse varianten van het woord voor heks. 

De etymologie van ‘hagazussa’ 

• Het woord is afgeleid van de Oudgermaanse vorm hagatusjō.
• Het tweede deel van het woord, ‘-tisse’ of ‘-tusjō’, kan ‘elf’ betekenen, waardoor een ‘hagetisse’ mogelijk een ‘bostovenares’ was.

***

Hagezussa (soms ook geschreven als Hagazussa, Hagazussa, Hagazissa) is een oeroud woord dat direct verbonden is met de wortels van het woord heks.

Herkomst & betekenis

• Oudhoogduits: hagazussa
• Middelnederlands: hagetisse
• Oudengels: hæġtesse (later hag, “oude vrouw, heks”)
• Modern Duits: Hexe

Het woord is opgebouwd uit twee delen:

• Haga → haag, heg, grens. Dit verwijst naar de omheining rond een dorp, of symbolisch naar de grens tussen de menselijke wereld en de wilde natuur.
• Zussa / Zussa → waarschijnlijk verwant aan zitzen (zitten) of sessen (zitten, verblijven), maar ook gelinkt aan woorden voor bovennatuurlijke vrouwelijke wezens.

Symboliek

Een Hagezussa werd gezien als iemand “die op de haag zit” – letterlijk een grensfiguur.

• Ze balanceerde tussen beschaving en wildernis, mensenwereld en geestenwereld.
• In volksgeloof werd ze vaak als wijze vrouw, tovenares, grensbewaker gezien.
• Later, onder christelijke invloed, kreeg het woord een negatieve lading (verbonden met hekserij en demonie).

Cultuur & modern gebruik

• In heidense en neopagan-kringen wordt Hagezussa juist weer omarmd als eerbetoon aan de oude wijze vrouwen.
• Het beeld van “op de haag zitten” is krachtig: het gaat over tussen werelden reizen, grensbewustzijn, magie en bemiddeling.
• Er is zelfs een bekende Duitse film “Hagazussa: A Heathen’s Curse” (2017), die dit thema oppakt in een folkloristische, duistere sfeer.

***

Etymologische achtergrond – “heks” in de oude Germaanse talen

Hoewel er geen gedocumenteerde oorsprong is voor “Hagesesa” zelf, lijkt het qua klank en structuur sterk verwant aan het Oud‑Germaanse woord hagetissa (ook in varianten als hagetisse, hagetessa, hagazussa), dat “heks” betekende. Hier zijn een paar belangrijke inzichten:

• Het Middelnederlandse hagetisse is afgeleid van het Oudhoogduitse hagazussa / hāzissa en het Oudengelse hæġtesse — uiteindelijk leidend tot het Duits Hexe en het Engelse hag.
• De eerste klankgroep haga- kan wijzen op “haag” (omheining) of “bos” – symbolisch de grens tussen beschaving en natuur. De heks wordt gezien als iemand die balanceert tussen twee werelden, zoals “springen op de haag”.
• Het tweede deel -tisse / -tessa kan verwijzen naar “vrouw”, “zuster”, of “wijsheid” (vergelijk met Noors “tysja” of Zweeds “tös” – elf/meisje). In latere, vooral christelijke contexten werd het verband gelegd met demonische magie.